Επαινιανών Λόγος

Μου εστάλησαν ορισμένα στοιχεία που αφορούν την διέλευση αλλά και την παραμονή του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα (επικεφαλής της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΔΕΣ) μαζί με τις ομάδες του, στα Επινιανά, στις 5 και 6 Δεκεμβρίου 1942 και θεώρησα σκόπιμο να τα γνωστοποιήσω ευρύτερα, γιατί πιθανόν να μην είναι γνωστά σε πολλούς από τους αναγνώστες της εφημερίδας, όπως δεν ήταν γνωστά και σε εμένα.

Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από το “Ημερολόγιο στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα 1942-1945”, που κυκλοφόρησε το 2013 από τις εκδόσεις ΩΚΕΑΝΙΔΑ στη Αθήνα. Ο Δρ. Θεολόγος-Φιλόλογος από την Πρασιά Αγράφων κ.Βασίλειος Γ. Χαλαστάνης, επικοινώνησε μαζί μου για να μου μεταφέρει τις εντυπώσεις του, αλλά και να μου δώσει και άλλα στοιχεία σχετικά με το βιβλίο που κυκλοφόρησε για τον πατέρα μου γιατρό Κω- νταντίνο Λ. Ζαρκαδούλα. Μου ανέφερε επιπλέον ο κ. Χαλαστάνης, ότι στο Ημερολόγιο του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα αναφέ- ρεται και η επίσκεψη και παραμονή του στα Επινιανά, όπου είχε συναντήσει και τον για- τρό Κων. Ζαρκαδούλα.

Επειδή δεν μπόρεσα να βρω το βιβλίο αυτό, παρακάλεσα τον κ. Χαλαστάνη και μου έστει- λε τις επίμαχες σελίδες 141-143, όπου αναφέ- ρονται στοιχεία από το στρατιωτικό ημερολόγιο του Ζέρβα και ειδικότερα τη διέλευσή του από τα χωριά Μοναστηράκι – Επινιανά – Ραυτόπουλο κ.α. Θα σας μεταφέρω αποσπάσματα από αυτές τις σελίδες, γιατί όλο, ίσως είναι κουραστικό για τους πολλούς, με τις πολλές λεπτομέρειες για τις επιχειρήσεις κλπ.

Ο Ναπολεοντας Ζέρβας επιστρέφει από την επιχείρηση της ανατίναξης της γέφυρας στο Γοργοπόταμο και κατευθύνεται δια μέ- σου της Ευρυτανίας προς την Μεγαλόχαρη της Άρτας. Σας παραθέτω παρακάτω μερικά στοιχεία για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργο- ποτάμου, που βρήκα από την εκπομπή της ΝΕΤ ‘’Η μηχανή του χρόνου ‘’ αλλά και το site ‘’gorgopotamosvillage.com’’

Το κορυφαίο γεγονός της Ελληνικής Εθνικής Αντίστασης του Ελληνικού Λαού στην Νεότερη Ιστορία είναι η Ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου, από τις ενωμένες αντιστασιακές οργανώσεις του Ε.Α.Μ και του Ε.Δ.Ε.Σ την νύχτα της 25ης Νοεμβρίου 1942. Τον Σεπτέμβριο του 1942 Aγγλικό κλιμάκιο με αρχηγό τον συνταγματάρχη Μάγερς αποβιβάζεται κρυφά στην Ελλάδα. Έρχεται σε επαφή με τις διάφορες αντάρτικες ομάδες και κατορθώνει να συντονίσει τις ενέργειές τους. Αποτέλεσμα του συντονισμού αυτού ήταν η ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου.

Είχε προηγηθεί της επιχείρησης της ανα- τίναξης, συνάντηση στο χωριό Αργύρι της Καρδίτσας, των Ν. Ζέρβα και Βρεττανού αξιωματικού Γουντχάουζ, αλλά και για πρώτη φορά συνάντηση Βελουχιώτη – Ζέρβα στις 15 Νοεμβρίου 1942 στη Βίνιανη. Στην ανατίναξη έλαβαν μέρος 120 άνδρες του Ε.Α.Μ. , 65 του Ε.Δ.Ε.Σ και 12 Άγγλοι. Τη φύλαξη της γέφυρας αυτής είχαν οι Ιταλοί.

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου καθυστέρησε για αρκετές εβδομάδες τον ανεφοδιασμό των Γερμανών που μάχονταν στην Αφρική για ένα τουλάχιστον πολύτιμο μήνα, έδωσε το έναυσμα να φουντώσει το αντάρτικο στα βουνά της Ρούμελης, ανύψωσε το ηθικό των Ελλήνων και καταξίωσε τον ένοπλο αγώνα στην συνείδηση των συμμάχων. Φθάνει λοιπόν την Πέμπτη στις 3 Δεκεμβρίου 1942 ο Ζέρβας με τις ομάδες του στο Μοναστηράκι Αγράφων στις 00.30’ το βράδυ, όπου συνάντησε τις οικογένειες των αδελφών του και κοιμήθηκαν ήσυχα. Την επόμενη μέρα, Παρασκευή 4/12/1942, ο Ζέρβας έστειλε αναγνωρίσεις προς γέφυρα Μανώλη και Βούλπη. Τη 13.00’ οι οικογένειες των αδελφών του αναχώρησαν προς την κατεύθυνση των Επινιανών.

Συνεχίζει ο στρατηγός Ν.Ζέρβας:
Την 15.30’, ο αποσταλείς εις Βούλπιν δια αναγνώρισιν μου είπεν ότι μία ιταλική φάλαγξ με 60 ζώα έφθασε εις την Βούλπιν όπου και κατηυλίσθη, αφού διήλθεν από Παλαιοκάτουνο θέση Βαρειά, όπου έκαψε 4 σπίτια. Οι κάτοικοι της Βούλπης έμειναν όλοι στο χωριό τους. Την 15ην ώρα πέρασε ακριβώς απάνω από το χωριό αεροπλάνο αναγνωρίσεως δύο φορές. Την 18ην ώρα είχα πληροφορίαν ότι η δύναμις του Καρπενησίου εξεκίνησεν προς άγνωστον κατεύθυνσιν. Αυτό το είπε κάποιος πρόεδρος κοινότητος. Την 21ην ώρα έλαβα σημείωμα του Πετροπουλάκη τον οποίο έχω επικεφαλής φυλακίου στην θέσιν Σύχνικο προς Βούλπιν, δια του οποίου αναφέρει ότι οι Ιταλοί έχουν ανάψει φωτιές εις τον καταυλι- σμόν τους. Επίσης έτερος σύνδεσμος σταλείς προς την γέφυραν Μανώλη μου ανέφερε ότι την 19.30’ ώραν όλη η ιταλική δύναμις πέρα- σε προς Βούλπιν. Κοιμηθήκαμε εις το Μοναστηράκι ήσυχα.

5 Δεκεμβρίου, Σάββατον
Την 10.15’ έλαβα πληροφορίαν από τον Πετροπουλάκην ότι μία ιταλική φάλαγξ βαδίζει από Βούλπιν προς Γρανίτσαν, ετέρα δε προς Παλαικάτουνο. Κατόπιν τούτου δια- τάσσω αναχώρησιν και ανάκλησιν όλων των φυλακίων. Την 10.50’ αναχωρώ και την 11.40’ φθάνω στον Αγραφιώτη και παίρνω τον δρόμο προς τα Επινιανά. Την 16.30’ έφθασα εις Επινιανά, πήραμε έναν ανήφορο διαβολεμένο. Εκεί βρήκαμε ένα γιατρό Ζαρκαδούλα. Τον μεγαλύτερο πο- λυλογά που γνώρισα στην ζωή μου. Το στόμα του δεν έπαυσε από την ώρα που μας είδε, αλλά πρόθυμος. Στα Επινιανά έφθασε και ο Πετροπουλάκης, όστις ανέφερε ότι οι Ιταλοί δεν πήγαν στο Παλαιοκάτουνο αλλά προς την γέφυρα Μανώλη και άλλοι προς Γρανί- τσαν. Άδικα φύγαμε από το Μοναστηράκι. Κοιμηθήκαμε καλά και ήσυχα.

6 Δεκεμβρίου, Κυριακή
Την 10.30’ ώραν ήλθεν σύνδεσμος από τα Άγραφα τον οποίο στέλλουν ο πρόεδρος και ο τηλεγραφητής, οι οποίοι μου παραγγέλουν ότι ανταρτικές ομάδες τηλεφωνούν από το Μάραθο και ζητούν να μάθουν κατεύθυνσίν μου προκειμένου να έλθουν προς συνάντη- σίν μου,μετά την δοθείσαν μάχη εις Χρύσω. Τους παρήγγειλα πως αυτοί ξέρουν την κα- τεύθυνσίν μου και μπορούν να με βρούν.
Την 15.30’ ώρα οι αντάρτες της Ρούμελης μου στέλλουν έγγραφον με τας υπογραφάς των Διάκου, Ερμή, Ρουμελιώτη και Θηβαί- ου ως υπευθύνων, εις το οποίον μου λένε ότι μετά την εις Χρύσω μάχη βρίσκονται πολύ κοντά μου και θέλουν να έλθουν προς συνάντησίν μου. Τους απήντησα ότι απόψε θα είμαι εδώ και αύριο στην Ζελενίτσα.
Επίσης την 14ην ώρα μου έγραψε ο Τάκης Σαγρής ότι δεν ξέρει που πήγαν οι Ιταλοί από την Γρανίτσα. Άλλοι μου λένε ότι στην γέφυρα Μανώλη πήγαν τα μεταγωγικά των Ιταλών. Έγραψα και εις τον Αλέκον να επι- στρέψη εις το Μοναστηράκι. Κοιμηθήκαμε και απόψε στα Επινιανά.

7 Δεκεμβρίου, Δευτέρα
Την 7.45’ ώρα απέστειλα προς στρατοπε- δείαν την ομάδα Παππά υπό τον Κάτσιαν διά το Ραυτόπουλον. Έγραψα εις τον Παπαχρή- στον και λοιπούς όπως ετοιμάσουν υποδοχήν εις τους Άγγλους. Επίσης εις τον πρόεδρον της κοινότητος Ραυτοπούλου να μας ετοιμά- σουν φαγητόν διά απόψε και αύριον.
Την 8.50’ αναχωρώ από τα Επινιανά και περνάμε από κάτι δρόμους που πρώτη φορά βλέπω. Ανηφοροκατήφορους και το πιο βρα- χώδες μέρος που είδα στην ζωή μου. Τέλος μετά άκρως κουραστικήν πορείαν φθάνομε την 15ην ώραν εις το ύψος του Ραυτόπουλου. Σώθηκαν τα βάσανα. Στον δρόμο πήρα και μία πληροφορία από τον Τάκη Σαγρή από το Μοναστηράκι ότι οι Ιταλοί γύρισαν πίσω από την Γρανίτσα προς την Βούλπι και ότι για σήμερα το πρωί τους περιμένουν στο Μοναστηράκι.
Εν τω μεταξύ, ο Αλέκος με ειδοποιεί σή- μερα το πρωί ότι αναχωρεί για το Μοναστη- ράκι. Η πληροφορία του Τάκη ήταν χθεσινή. Την 17.10’ εφθάσαμε εις το Ραυτόπουλο. Ου- δεμία θετική πληροφορία. Κοιμηθήκαμε στο Ραυτόπουλο καλά.

Εδώ τελειώνουν τα αποσπά- σματα από το ημερολόγιο του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα που αναφέρονται στο πέρασμα όλης της συνοδείας του από το Μοναστηράκι και τα Επινιανά αμέσως μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Τα αποσπάσματα είναι γραμμένα στην καθαρεύουσα, που ήταν η γλώσσα της εποχής εκείνης.

Από την ανάγνωση αυτών των αποσπασμάτων, ίσως οι παλαιότε- ροι Επινιανίτες θυμηθούν κάποια γεγονότα της εποχής εκείνης.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Βασίλειο Χαλαστάνη για τις χρήσιμες πληροφορίες που μας έστειλε.

ΥΓ. Μετά την ολοκλήρωση του παραπάνω κειμένου πληροφορήθηκα από τον πρόεδρο του συλλόγου των Αγραφιωτών κ.Λάμπρο Γατή (στον οποίο έδωσα το κείμενο να το διαβάσει) ότι στις 12 Δεκεμβρίου 1942, ανήμερα του Αγίου Σπυρίδωνος, οι Ιταλικές δυνάμεις προερχό- μενες από το Μάραθο επιτέθηκαν στα Άγρα- φα και έκαψαν τα σπίτια του χωριού και από την καταστροφική αυτή μανία διασώθηκαν τέσσερα σπίτια.

Η ημερομηνία αυτή είναι λίγες μέρες μετά από το πέρασμα του Ν. Ζέρβα από τα χωριά της περιοχής Μοναστηράκι και Επινιανά (από τις 3 ως τις 7 Δεκεμβρίου 1942) και όπως γράφει, ο ίδιος στο ημερολόγιο του, οι Ιταλοί ήταν σε αναζήτηση του, μάλιστα στο Παλαιοκάτουνο είχαν κάψει 4 σπίτια. Θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω αν τα γε- γονότα αυτά συνδέονται είτε από άλλα στοι- χεία του ογκώδους τόμου των 752 σελίδων των απομνημονευμάτων του Ν.Ζέρβα, είτε από άλλες πηγές ή από μαρτυρίες ηλικιωμέ- νων κατοίκων της περιοχής.

Όπως έχουμε γράψει οι Ιταλοί είχαν την ευθύνη φύλαξης της γέφυρας του Γοργοπο- τάμου και μάλιστα μετά την ανατίναξη της στις 25 Νοεμβρίου 1942 είχαν αρχίσει τα αντίποινα. Στα πλαίσια αυτά είχαν εκτελέσει σε πρώτη φάση 16 κατοίκους από την Υπά- τη στο χώρο της γέφυρας και βέβαια αναζη- τούσαν τις ανταρτικές ομάδες του ΕΑΜ και ΕΔΕΣ που συμμετείχαν στην ανατίναξη της γέφυρας μαζί με τους Άγγλους.